De kunst van het taxeren
Troostwijk is een van de grote spelers op het gebied van taxaties
Hoe bepaal je de waarde van gebouwen als de Utrechtse Dom, de Johan Cruijff Arena, de waarde van Madurodam of die van de Batavia, het nagebouwde VOC-schip? En hoe taxeer je een kunstwerk? Bij Troostwijk Taxaties vinden ze geen vraag te gek.
Het taxeren van een 'bijzonder object'
Tijdens de NARIM-ledenbijeenkomst van 31 oktober 2019 in Madurodam gaven de directieleden Wiebe Westerhof, Pieter Bakker en Harm Koch een inkijkje in hoe het taxeren van een 'bijzonder object' in zijn werk gaat. Met welke factoren en omstandigheden moet rekening worden gehouden om tot een goed onderbouwde waarde te komen?
V.l.n.r. Harm Koch, Pieter Bakker en Wiebe Westerhof van Troostwijk
‘We kennen veel vakmatige uitdagingen,’ stelde Wiebe Westerhof aan het begin van zijn deel van de presentatie, ‘maar we zijn ook wel wat gewend. Eigenlijk komt het er op neer dat als iets een beetje bijzonder is, men al snel met ons contact opneemt.’
De taxatie van het VOC-schip Batavia
Westerhof gaf een aantal voorbeelden uit heden en verleden. Zoals het bepalen van de verzekerde waarde van het nagebouwde VOC-schip de Batavia, dat voor de Olympische Spelen in 2000 naar Sydney moest worden verscheept. Het schip is vele jaren geleden in Lelystad gebouwd in het kader van een werklozenproject. ‘Er zijn destijds enorm veel arbeidsuren in gestopt en er is ontzettend veel eikenhout in het schip verwerkt. Ook een factor die voor een aanzienlijk deel bijdraagt aan de huidige waarde. Een verhaal apart zijn de 30 kanonnen aan boord van het schip.’
Wat is van zo’n replica de verzekerde waarde? Hoeveel zou het kosten als een dergelijk schip vandaag de dag met de huidige technieken herbouwd zou moeten worden? Zijn er eventueel nog referenties zoals oude tekeningen of andere documentatie beschikbaar? 'Uiteindelijk zijn we er wel uitgekomen. Bij de waardebepaling hebben we bijvoorbeeld ook gekeken naar de bouw van botters, die nu nog steeds worden gebouwd. Het allerduurste aan de Batavia is het vele houtsnijwerk. Overigens heeft het schip momenteel te lijden van houtrot van het eikenhout door zoet water en wind.'
Johan Cruijff Arena
Een andere ‘uitdaging’ was het bepalen van de verzekerde waarde van de – toen nog – Amsterdam Arena. De bouwkosten waren destijds 225 miljoen gulden, maar hoeveel is de waarde nu voor de constructie, inclusief het dak en de tribunes? Grofweg is te stellen dat de huidige herbouwwaarde neer zou komen op een soortgelijk bedrag als destijds in 1993, maar dan in euro’s. ‘Het taxeren van stadions doen we overigens vaker. Eigenlijk gebeurde er in die “markt” nooit iets, tot aan het ineenstorten van het dak van het AZ-stadion eerder dit jaar, maar bij het taxeren van dat stadion zijn we niet betrokken.’
Madurodam
Elke taxatie heeft zijn eigen verhaal, meent Pieter Bakker, die het stokje van Westerhof in de presentatie overnam. In de miniatuurstad Madurodam bevinden zich ongeveer 2000 verschillende objecten. Dat zijn niet alleen de gebouwen, maar ook bruggen, waterwerken, havens en spoorlijnen. Nog even los van installaties en voorzieningen. Van de meest waardevolle objecten is een top-10 samengesteld met in de top drie het Rijksmuseum, het Vredespaleis en de Sint Jan. Ook in dit geval heb je bij herbouw te maken met erg veel arbeidsuren. Maar tegen welk tarief neem je die mee: een intern tarief of een commercieel uurtarief van bijvoorbeeld aannemers? Een wezenlijk verschil.
Vertaalslag van verleden naar heden
Bovendien moest er ook in dit geval een vertaalslag worden gemaakt van het verleden naar het heden. Bakker: ‘Waar vroeger veel objecten in hout werden uitgevoerd, wordt nu veel meer kunststof gebruikt. Dat is aanmerkelijk goedkoper, zeker wat betreft materiaalkosten. Ook daarmee moet je rekening houden. De huidige verhouding is zo’n beetje 70% arbeidsloon en 30% materiaalkosten.’
De bijzondere wereld van het taxeren van kunst
Een apart specialisme van Troostwijk is het taxeren van kunst en kunstwerken. Een erg grillige markt, aldus Pieter Bakker. ‘Stel je een waarde vast op de top van een hype, dan is die heel anders dan de waarde als de hype voorbij is. Wat in veel gevallen ook een grote rol speelt, is het feit of de maker van het kunstwerk overleden is of niet. In het laatste geval zie je de waarde van een kunstwerk soms explosief stijgen.’
De prijs van kunst is zeer trendgevoelig
Het taxeren van kunst is enorm trendgevoelig. Bovendien speelt authenticiteit een grote rol. Zijn er certificaten van echtheid? ‘Heb je te maken met imitatie van (bijvoorbeeld) horloges of een kledingstuk van een bekende ontwerper of is toch sprake van namaak met originele elementen?’ Ga er maar aan staan om dat uit te zoeken en vast te stellen, meent Bakker. ‘Verder heb je als taxateur te maken met allerlei belangen. De perceptie van een verzekerde is vaak heel anders dan die van een verzekeraar en een veilinghuis denkt heel anders over de waarde van een kunstwerk dan een verzekeringstaxateur.’
De Dom in Utrecht
Van belang is ook zaken, of assets, regelmatig opnieuw te laten taxeren. Onderverzekering kan je duur komen te staan, waarschuwde Harm Koch. Ook met allerlei bijkomende kosten moet bij het bepalen van de waarde rekening worden gehouden. Bij het taxeren van de Utrechtse Dom bijvoorbeeld, moet je ook rekening houden met de locatie en de hogere kosten van de bouwplaats. ‘Je moet in zo’n geval ook voor een lange tijd middenin de stad extra voorzieningen treffen.’
Vredespaleis
Koch toonde nog een bijzonder voorbeeld uit de Troostwijk-praktijk: de taxatie van het Vredespaleis in Den Haag. Wat zou het anno 2019 kosten om een dergelijk complex te herbouwen of te herstellen? ‘In het paleis bevinden zich veel bijzondere elementen, zoals zeldzame tegeltableaus. Ook de gebruikte materialen zijn vaak zeer bijzonder. Destijds zijn bij de bouw ook veel zaken geschonken. Daarvan is niet bekend wat destijds de kosten zijn geweest.’
Research
Om de huidige waarde te bepalen, is heel veel research, gesprekken met leveranciers (bijvoorbeeld met klokkengieter Eijsbouts over de waarde van klokken en carillons), het hanteren van toeslagen en trachten de gevoelswaarde te elimineren, noodzakelijk. En dit zijn maar een paar elementen uit een veel langere reeks. ‘Je moet je blijven focussen op de grote lijnen. Je kunt je helemaal verliezen in de kleine dingen, maar dat moet je zien te voorkomen. Daarop zijn we scherp binnen het bedrijf.'
Lang niet alles is bijzonder
'Daarnaast moeten we niet vergeten dat lang niet alles bijzonder is. Een collectie gouden platen heeft voor de eigenaar veel gevoelswaarde, maar de feitelijke waarde is gering. Het is betrekkelijk eenvoudig te maken.
Heel veel zaken zijn goed uit te rekenen, ook vooraf. Het verbaast ons soms dat er zo’n mystiek om een taxatie of hertaxatie hangt. Bovendien moeten ook de kosten van de taxatie zelf binnen de perken blijven. En dat lukt ons doorgaans erg goed.'
